آموزش مانور هایملیخ: مانور هایملیخ Heimlich maneuver کمک می کند تا جسم گرفتار شده در گلو بیرون بپرد. این شیوه با فشار شکمی انجام می شود. قبل از این که به ماهیت و چگونگی اجرای این آموزش با شما صحبت کنیم، اجازه می خواهیم درباره شکل گیری این مانور و عارضه خفگی با شما گفتگو کنیم. بد نیست بدانید، خفگی، ششمین علت مرگ و میر در جهان است. در سال ۱۹۷۲ پزشکی بود که اهل سین سیناتی بود و هایملیخ نام داشت، با خواندن آمار خفگی در جهان به فکر افتاد تا یک راهکار ساده برای این پدیده مرگ آور پیدا کند.

مانور هایملیخ مانوری می باشد که یک سرفه آن اهم از نوع مصنوعی ایجاد می شود و روش آن به این صورت هست که شخص امدادگر روی دیافراگم فشار می آورد و باعث می شود تا هوا با فشار ناگهانی از شش ها خارج شود و شیء موجود در گلو را به سمت بالا پرتاب کند. این مانور برای کسانی مناسب است که ناخواسته جسم بزرگی را بلعیده اند و آن جسم راه تنفس را بسته است. بیشتر کودکان در هنگام بازی در معرض خطر بلعیدن اشیاء و سکه ها هستند. حتی بزرگسالان نیز در وقت غذا خوردن این مساله ممکن است برای آنها اتفاق بیفتد. لذا کسی که با این شیوه کاملا آشنایی دارد، می تواند با اقدامات فوری جان فرد را نجات دهد.

مروری بر مانور هایملیخ

وقتی شیئی در گلوی کسی گیر می کند، آن جسم اجازه نمی دهد عملکرد دم و بازدم به درستی انجام شود. شخص مصدوم در این شرایط قادر به سرفه کردن نیست. هر لحظه امکان دارد تنفس او قطع شده و این مساله روی قلب ، مغز و دیگر اندام های او اثر بدی بگذارد. لذا امدادگر می بایست با ایجاد سرفه مصنوعی کمک کند تا مصدوم با یک فشار زیاد و ناگهانی که از شش هایش بر می خیزد، جسم را از گلو به بالا پرتاب کند.

نشانه‌های اصلی خفگی

در هر کجای دنیا که باشید نشانه اصلی خفگی قرار گرفتن دست‌ها دور گردن است. اگر فردی را در این حالت دیدید و او قادر به پاسخگویی نیست، ممکن است چیزی در گلویش گیر کرده باشد. علائم خفگی شامل ناتوانی در صحبت کردن، دشواری در تنفس، تنفس با صدای بلند، سرفه (خفیف یا شدید)، تغییر رنگ پوست، لب‌ها و ناخن‌ها به آبی و پوستی که ابتدا قرمز و سپس رنگ‌پریده و آبی می‌شود است.

همچنین گاهی در اثر خفگی فرد ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهد. اگر فرد می‌تواند با قدرت سرفه کند باید ادامه دهد؛ اما اگر قادر به صحبت، گریه یا خنده نیست، باید از روش کمک‌های اولیه «۵ ضربه به پشت و ۵ فشار شکمی» استفاده کنید.

باز کردن راه هوایی خانم باردار یا فرد چاق در هنگام خفگی

در مانور هایملیخ در افراد باردار در هنگام خفگی دستانتان را کمی بالاتر از محل معمول قرار دهید که دقیقاً زیر استخوان جناغ سینه و بالای محل اتصال دنده‌های پایینی است. سپس با قدرت دستانتان را به داخل سینه فشار داده و سریع به سمت بالا بکشید. این حرکت را تکرار کنید تا شیء یا غذایی که مجرای تنفسی را مسدود کرده خارج شود. مانور هایملیخ در افراد چاق نیز دقیقاً به همین روش انجام می‌شود.

مانور هایملیخ در کودکان

اولین قدم برای جلوگیری از خفگی در کودکی که جسم خارجی در گلویش گیر کرده، تشویق او به سرفه کردن است. اگر جسم بیرون نیامد، باید از روش دوم یعنی «ضربه به پشت» استفاده کنید. برای این کار قبل از شروع باید به طور کامل به این تکنیک مسلط باشید.

اول کودک را به جلو خم کنید؛ این کار باید در حالت ایستاده انجام شود تا از پایین رفتن جسم در گلو جلوگیری شود. بعد از آن یک دستتان را روی قفسه سینه کودک قرار دهید و وزن کودک خم‌شده را روی آن بیندازید. با دست دیگر، با سرعت و قدرت مناسب، به پشت کودک بین شانه‌ها ضربه بزنید.

مراحل اجرای مانور هایملیخ در کودکان

اگر ضربه به پشت هم بی‌نتیجه بود و جسم همچنان در مجرای تنفسی کودک باقی ماند، به سراغ روش سوم یعنی مانور هایملیخ بروید. مانور هایملیخ در کودکان (Heimlich maneuver) باید پس از تکنیک ضربه به پشت و به صورت متناوب با آن انجام شود.

مراحل اجرای این مانور به شرح زیر است:

• قبل از هر اقدامی باید به تکنیک مانور هایملیخ مسلط باشید.
• کودک باید در حالت ایستاده قرار بگیرد.
• پشت کودک قرار بگیرید؛ به طوری که انگار می‌خواهید او را در آغوش بگیرید.
• شست یکی از دست‌ها را داخل کف دست بگذارید و با چهار انگشت دیگر آن را بگیرید.
• مشتتان را به صورت عمودی زیر جناغ سینه کودک قرار دهید.
• با دست دیگر، دست مشت شده را پشتیبانی کنید.
• سپس به سمت داخل فشار بیاورید و به سمت بالا بکشید.
• یادتان باشد که سن کودک را در نظر بگیرید و فشار متناسبی وارد کنید.

این حرکت باعث می‌شود هوایی که در ریه‌ها وجود دارد با فشار خارج شده و جسم خارجی از مجرا خارج شود. توجه داشته باشید که ضربه به پشت و فشار شکمی مانور هایملیخ باید به صورت متناوب انجام شوند تا مؤثر باشند. در هر مرحله بررسی کنید که اگر جسم خارجی خارج شد، مانور را ادامه ندهید.

پس از اجرای این تکنیک‌ها، کودک را به پزشک ببرید تا از سلامت او و آسیب ندیدن به اندام‌های داخلی‌اش اطمینان حاصل کنید؛ چرا که فشارهای وارد شده در این مراحل ممکن است به اندام‌های داخلی کودک به خصوص در سنین کم آسیب برساند.

مانور هایملیخ در نوزادان

برای انجام مانور هایملیخ در نوزادان زیر یک سال ابتدا در حالت نشسته قرار بگیرید و نوزاد را طوری روی ساعد خود بگذارید که صورتش رو به پایین و سرش پایین‌تر از تنه باشد. سر و گردن نوزاد را با دستتان ثابت نگه دارید. با پاشنه دست خود به آرامی؛ اما محکم ۵ ضربه به وسط کمر نوزاد بزنید تا جسم گیر کرده در مجرای تنفسی آزاد شود. سپس نوزاد را روی ساعد خود قرار دهید؛ به گونه‌ای که سرش پایین‌تر از تنه‌اش باشد.

اگر نوزاد هنوز نفس نمی‌کشد، با دو انگشت خود ۵ بار به وسط استخوان جناغ سینه او فشار دهید؛ به طوری که سینه حدود ۴ سانتی‌متر فرو رود و سپس به حالت اولیه بازگردد. اگر تنفس باز هم شروع نشد، این مراحل را تکرار کرده و فوراً درخواست کمک اورژانسی کنید. در صورتی که راه هوایی باز شود؛ ولی همچنان نوزاد نفس نمی‌کشد، احیای قلبی ریوی (CPR) را آغاز کنید.

باز کردن راه هوایی افراد بیهوش

برای انجام مانور هایملیخ در افراد بیهوش ابتدا فرد را به پشت روی زمین بخوابانید و دست‌هایش را در کنار بدنش قرار دهید. راه تنفسی را باز کنید و اگر جسمی در ته حلق یا بالای گلو می‌بینید، با انگشت سعی کنید آن را خارج کنید. اگر جسم در مجرای تنفسی باقی ماند و فرد پاسخی نداد، احیای قلبی ریوی (CPR) را آغاز کنید.

ماساژ قلبی که در CPR انجام می‌شود ممکن است به خارج کردن انسداد کمک کند. در حین احیا دهان فرد را بررسی کنید تا اگر جسم خارجی قابل مشاهده است، آن را خارج کنید. اگر جسمی را نمی‌بینید، از تلاش برای خارج کردن آن با انگشت خودداری کنید. مراقب باشید که جسم یا غذا را به سمت داخل مجرا فشار ندهید.

مانور هایملیخ برای چه کسانی ممنوع است؟

مانور هایملیخ یک تکنیک اضطراری است که برای نجات افرادی که دچار خفگی شده‌اند به کار می‌رود. با این حال این مانور برای برخی افراد ممنوع یا باید با احتیاط انجام شود:

• تکنیک هایملیخ را برای افرادی که دچار آسیب‌های شدید در ناحیه شکم یا قفسه سینه هستند انجام ندهید. اگر فردی آسیب‌دیدگی در ناحیه شکم یا قفسه سینه داشته باشد، مانور هایملیخ ممکن است وضعیت را بدتر کند.

افراد مسن یا افراد دارای مشکلات جسمانی خاص گزینه‌های خوبی برای اجرای این تکنیک نیستند. در افراد مسن یا افرادی که مشکلات جسمانی خاص مانند پوکی استخوان دارند، مانور هایملیخ ممکن است باعث شکستگی استخوان‌ها شود.

نحوه اجرا و آموزش مانور هایملیخ چگونه است ؟

برای اجرای مانور هایملیخ می بایست با توجه به سن و نیاز اشخاص دچار شده به خفگی این اقدامات را در بکار بست. نحوه اجرای هر سه شیوه به یک صورت است. چنانچه فرد قادر نیست حرف بزند یا سرفه کند باید همزمان که شما به عنوان امدادگر به فرد مصدوم کمک می کنید، شخص دیگری به اورژانس تماس بگیرد. حتی اگر شما قادر به انجام این مانور نباشید، امدادگران آمبولانس خصوصی به صورت تلفنی به شما آموزش خواهند داد که چه باید بکنید. تا رسیدن آمبولانس شما می بایست این مراحل را طی کنید:

الف ) در کودکان و افرادی که می توانند سر پا بایستند:

• امدادگر از طرف پشت ، مصدوم را محکم در آغوش بگیرد و دستهایش را دور مصدوم بیاورد و حلقه نماید.
• امدادگر یک دست خود را باید مشت کند . انگشت شصت خود را روی معده فرد قرار دهد( معده زیر دنده ها و بالای ناف قرار دارد. در این صورت بسیار راحت می توانید پرده دیافراگم را حس نمایید. )
• سپس دست دیگر را به صورت مشت و ناگهانی و با فشار زیاد روی دیافراگم فشار بیاورید،
• این کار را تا زمانی که جسم از گلوی فرد بالا نیامده است، باید انجام بدهید.

ب ) کودکان و بزرگسالانی که قادر به نشستن و ایستادن نیستند:

• شخص را به پشت بخوابانید،
• روی شکم شخصی که در حال خفه شدن است، بنشینید،
• یک دست را روی دست دیگرتان بگذارید و سپس قسمت برجسته کف دست خود را روی عضله دیافراگم قرار بدهید. این عضله دقیقا زیر قفسه سینه و استخوان های دنده قرار دارد،
• حالا تکیه خود را روی دست تان بیندازید به سمت داخل و بالا به صورت ناگهانی فشار وارد آورید،
• این عمل را تا خروج ناگهانی جسم از گلو ادامه بدهید.

ج ) چگونگی انجام هایملیخ روی خود و آموزش مانور هایملیخ

• در صورتی که تنها بودید، یک دست خود را به صورت مشت در آورید. از سمت انگشت شست، مشت را روی پرده دیافراگم قرار بدهید. درست زیر قفسه سینه و بالای ناف.
• تا هنگامی که شی در گلو بالا نیامده است این روند را ادامه دهید،
• اگر قادر به این کار نیستید، شکم خود را روی صندلی بیندازید و به شکل متناوب جلو و عقب بروید تا جسم از گلوی شما خارج شود.
• روش دیگر این است که مشت خود را روی عضله دیافراگم قرار داده و سپس آن طرف مشت را روی صندلی قرار دهید، حالا فشار را وارد کنید.
• این روند را ادامه بدهید تا جسم بالا بیاید.

پیشنهاد مطالعه : اقدامات لازم برای درد قفسه سینه